لالی انتخابی (بیماری موتیسم)

لالی انتخابی (بیماری موتیسم) یک اختلال اضطرابی است که در آن فرد قادر به صحبت کردن در برخی موقعیت‌های اجتماعی نیست، مانند صحبت با همکلاسی‌ها در مدرسه یا با خویشاوندانی که به ندرت آن‌ها را می‌بیند.

این اختلال معمولاً در دوران کودکی شروع می‌شود و در صورتی که درمان نشود، ممکن است تا بزرگسالی ادامه یابد.

یک کودک یا بزرگسال مبتلا به لالی انتخابی از صحبت کردن در زمان‌های خاص خودداری نمی‌کند و انتخاب نمی‌کند که صحبت نکند؛ آن‌ها واقعاً قادر به صحبت کردن نیستند.

انتظار برای صحبت کردن با افراد خاص باعث ایجاد یک «واکنش انجماد» با احساس اضطراب و وحشت می‌شود و صحبت کردن غیرممکن می‌شود.

با گذشت زمان، فرد ممکن است موقعیت‌هایی را که این واکنش ناخوشایند را برمی‌انگیزد، پیش‌بینی کرده و هر چه در توان دارد برای اجتناب از آن‌ها انجام دهد.

با این حال، افراد مبتلا به لالی انتخابی قادرند به‌طور آزادانه با برخی افراد، مانند اعضای خانواده نزدیک و دوستان، زمانی که هیچ کس دیگری حضور ندارد که واکنش انجماد را تحریک کند، صحبت کنند.

لالی انتخابی حدود ۱ نفر از هر ۱۴۰ کودک را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این اختلال در دختران و کودکانی که به تازگی از کشور زادگاه خود مهاجرت کرده‌اند، شایع‌تر است.

نشانه‌های لالی انتخابی

لالی انتخابی می‌تواند در هر سنی شروع شود، اما بیشتر در اوایل کودکی، بین سنین ۲ تا ۴ سالگی آغاز می‌شود. این مشکل اغلب زمانی مشاهده می‌شود که کودک شروع به تعامل با افرادی خارج از خانواده خود می‌کند، مانند زمانی که به مهدکودک یا مدرسه می‌رود.

علامت اصلی هشدار، تفاوت آشکار در توانایی کودک برای ارتباط با افراد مختلف است که با بی‌حرکتی ناگهانی و حالت چهره منجمد زمانی که انتظار می‌رود با کسی که خارج از محدوده راحتی او است صحبت کند، مشخص می‌شود.

ممکن است کودک از تماس چشمی اجتناب کند و به نظر برسد که:

• عصبی، ناآرام یا غیر اجتماعی است

• بی‌ادب، بی‌علاقه یا بدخلق است

• چسبیده به دیگران است

• خجالتی و گوشه‌گیر است

• خشک، متشنج است یا هماهنگی مشکل دارد

• لجباز یا پرخاشگر است همراه با داشتن قشقرق‌هایی وقتی از مدرسه به خانه برمی‌گردد یا عصبانی شدن وقتی والدین از او سوال می‌پرسد

کودکان با اعتماد به نفس‌تر که به لالی انتخابی مبتلا هستند ممکن است از حرکات برای برقراری ارتباط استفاده کنند - برای مثال، ممکن است برای «بله» سر خود را تکان دهند یا برای «نه» سرشان را به طرفین بچرخانند.

اما کودکان به شدت مبتلا به این اختلال تمایل دارند از هر نوع ارتباطی - گفتاری، نوشتاری یا با اشاره - اجتناب کنند.

برخی از کودکان ممکن است بتوانند با چند کلمه پاسخ دهند، یا ممکن است با صدای تغییر یافته، مانند زمزمه کردن، صحبت کنند.

چه چیزی باعث لالی انتخابی می‌شود؟

کارشناسان باور دارند که لالی انتخابی ترس (فوبیا) از صحبت با افراد خاص است. علت آن همیشه روشن نیست، اما معلوم است که با اضطراب مرتبط است.

کودک معمولاً تمایل به اضطراب دارد و در برخورد با رویدادهای روزمره دچار مشکل می‌شود.

درباره اضطراب در کودکان بیشتر بدانید.

بسیاری از کودکان هنگام جدا شدن از والدین خود آن‌قدر دچار استرس می‌شوند که نمی‌توانند صحبت کنند و این اضطراب را به بزرگسالانی که سعی می‌کنند آن‌ها را آرام کنند منتقل می‌کنند.

اگر کودک دچار اختلال گفتاری و زبانی یا مشکل شنوایی باشد، این موضوع می‌تواند صحبت کردن را حتی استرس‌زاتر کند.

برخی از کودکان در پردازش اطلاعات حسی مانند صداهای بلند و شلوغی جمعیت دچار مشکل می‌شوند - وضعیتی که به عنوان اختلال یکپارچگی حسی شناخته می‌شود.

این موضوع می‌تواند باعث شود که آن‌ها در یک محیط شلوغ «خاموش» شوند و نتوانند صحبت کنند. دوباره، اضطراب آن‌ها به افراد دیگر در آن محیط منتقل می‌شود.

هنگامی که لالی به عنوان نشانه‌ای از استرس پس از سانحه (PTSD) رخ می‌دهد، الگوی بسیار متفاوتی دارد و کودک ناگهان در محیط‌هایی که قبلاً مشکلی برای صحبت کردن نداشت، از صحبت کردن باز می‌ماند.

یک تصور غلط دیگر این است که کودکی با لالی انتخابی کنترل‌گر یا دستکاری‌کننده است، یا اوتیسم دارد. هیچ ارتباطی بین لالی انتخابی و اوتیسم وجود ندارد، اگرچه یک کودک ممکن است به هر دو مبتلا باشد.

تشخیص لالی انتخابی

درمان نکردن، لالی انتخابی می‌تواند منجر به انزوا، عزت نفس پایین و اختلال اضطراب اجتماعی شود. اگر به موقع مدیریت نشود، می‌تواند تا نوجوانی و بزرگسالی ادامه یابد.

تشخیص در کودکان

یک کودک می‌تواند به طور موفقیت‌آمیز بر لالی انتخابی غلبه کند اگر در سنین پایین تشخیص داده شود و به درستی مدیریت شود.

مهم است که لالی انتخابی توسط خانواده‌ها و مدارس زود تشخیص داده شود تا بتوانند با هم همکاری کنند و اضطراب کودک را کاهش دهند. کارکنان در محیط‌های دوران اولیه و مدارس ممکن است آموزش ببینند تا بتوانند حمایت مناسب ارائه دهند.

اگر شک دارید که بچه شما لالی انتخابی دارد و کمک در دسترس نیست، یا نگرانی‌های دیگری وجود دارد - برای مثال، کودک در فهم دستورات یا پیروی از روال‌ها مشکل دارد - با پزشک عمومی خود صحبت کنید.

همچنین می توانید مستقیماً با کلینیک گفتار و زبان درمانی تماس بگیرید. نظرهایی مانند اینکه بچه شما «وقتی بزرگ تر شود خوب خواهد شد» یا «فقط خجالتی است» را نپذیرید.

همچنین ممکن است بچه شما به یک متخصص سلامت روان یا روانشناس آموزشی مدرسه نیاز داشته باشد.

پزشک ممکن است در ابتدا بخواهد بدون حضور فرزندتان با شما صحبت کند، بنابراین شما می‌توانید آزادانه در مورد هر گونه اضطرابی که در مورد رشد یا رفتار فرزندتان دارید صحبت کنید.

ایشان می‌خواهد بداند که آیا سابقه اختلالات اضطرابی در خانواده وجود دارد یا خیر اینکه و آیا چیزی وجود دارد که باعث استرس شده است، مانند تغییرات در روال‌ها یا مشکلات در یادگیری یک زبان دوم.

ایشان همچنین به خصوصیات رفتاری نگاه کرده و تاریخچه پزشکی را بطور کامل بررسی خواهد کرد.

فردی که لالی انتخابی دارد ممکن است نتواند در طول ارزیابی صحبت کند، اما پزشک باید برای این وضعیت آماده باشد و مایل به یافتن راه دیگری برای ارتباط باشد.

برای مثال، ایشان ممکن است کودک مبتلا به لالی انتخابی را تشویق کند تا از طریق والدین خود ارتباط برقرار کند، یا به کودکان بزرگ‌تر یا بزرگسالان پیشنهاد کند که پاسخ‌های خود را بنویسند یا از رایانه استفاده کنند.

ایشان ممکن است کودک را در حال بازی مشاهده کند یا ویدیویی از صحبت کردن او در یک محیط راحت ببیند.

تشخیص در بزرگسالان

بزرگسالان می‌توانند بر لالی انتخابی غلبه کنند، اگرچه ممکن است همچنان با اثرات روانی و عملی ناشی از گذراندن سال‌ها بدون تعامل اجتماعی یا ناتوانی در دستیابی به پتانسیل‌های تحصیلی یا شغلی خود مواجه باشند.

بزرگسالان به‌طور ایده‌آل باید توسط یک متخصص بهداشت روان که به حمایت یک گفتاردرمانگر یا یک متخصص آگاه دیگر دسترسی دارد، دیده شوند.

راهنمای تشخیص

لالی انتخابی بر اساس دستورالعمل‌های خاصی تشخیص داده می‌شود. این دستورالعمل‌ها شامل مشاهدات مربوط به فرد مورد نظر به این شرح است که: 

• او در موقعیت‌های خاص، مانند در طول کلاس‌های مدرسه یا زمانی که در مکان‌های عمومی ممکن است صدای آن‌ها شنیده شود، صحبت نمی‌کند.

• او می‌تواند در موقعیت‌هایی که احساس راحتی می‌کند، مانند وقتی که در خانه با والدین خود تنها است یا در کلاس خالی یا اتاق خواب خود، به‌طور عادی صحبت کند.

• ناتوانی او در صحبت کردن با افراد خاص حداقل ۱ ماه (۲ ماه در یک محیط جدید) ادامه داشته است.

• ناتوانی او در صحبت کردن با عملکردش در آن محیط تداخل دارد.

• ناتوانی او در صحبت کردن توسط اختلال رفتاری، روانی یا ارتباطی دیگری بهتر توضیح داده نمی‌شود.

مشکلات مرتبط

کودکی که به لالی انتخابی مبتلا است، اغلب ترس‌ها و اضطراب‌های اجتماعی دیگری نیز دارد و ممکن است دچار مشکلات گفتاری و زبانی اضافی نیز باشد.

او اغلب از انجام هر کاری که توجه را به خود جلب کند، پرهیز می‌کند، زیرا فکر می‌کند با انجام این کار، دیگران از او انتظار خواهند داشت که صحبت کند.

برای مثال، ممکن است کودکی پس از دیدن اینکه از سایر کودکان خواسته شده است که کار‌های خوب خود را با صدای بلند بخوانند، در کلاس بهترین عملکرد خود را نداشته باشد، یا از تغییر روال عادی خود بترسد مبادا این موضوع باعث اظهار نظر یا پرسشی شود. بسیاری از آن‌ها به طور کلی از اشتباه کردن هراس دارند.

حوادث و عفونت‌های ادراری ممکن است به دلیل ناتوانی در درخواست استفاده از دستشویی و نگه داشتن ادرار برای ساعت‌های طولانی رخ دهد. کودکان مدرسه‌ای ممکن است در طول روز از خوردن و نوشیدن خودداری کنند تا نیازی به دریافت اجازه برای استفاده از دستشویی نداشته باشند.

کودکان ممکن است در انجام تکالیف یا برخی موضوعات درسی دچار مشکل شوند، زیرا نمی‌توانند در کلاس سؤالات خود را بپرسند.

نوجوانان ممکن است نتوانند استقلال پیدا کنند، زیرا از بیرون رفتن بدون همراه می‌ترسند. و بزرگسالان ممکن است به دلیل ناتوانی در مشارکت در زندگی دانشگاهی یا مصاحبه‌های بعدی، نتوانند مدرک تحصیلی بگیرند.

درمان لالی انتخابی

با برخورد و درمان مناسب، بیشتر کودکان می‌توانند بر لالی انتخابی غلبه کنند. اما هرچه سن آن‌ها در زمان تشخیص این وضعیت بیشتر باشد، مدت زمان بیشتری طول خواهد کشید.

اثربخشی درمان به این موارد بستگی دارد:

• چه مدت است که فرد دچار لالی انتخابی بوده است

• اینکه آیا فرد مشکلات ارتباطی یا یادگیری یا اضطراب‌های دیگری دارد یا خیر

• همکاری همه افرادی که با آموزش و زندگی خانوادگی فرد درگیر هستند

درمان بر خودِ صحبت کردن تمرکز ندارد، بلکه بر کاهش اضطراب مرتبط با صحبت کردن تمرکز می‌کند.

این درمان با حذف فشار بر فرد برای صحبت کردن آغاز می‌شود. سپس فرد باید به تدریج از احساس آرامش در مدرسه، مهدکودک یا محیط اجتماعی خود، به گفتن تک کلمات و جملات به یک نفر پیشرفت کند، و در نهایت قادر به صحبت آزادانه با همه افراد در همه محیط‌ها باشد.

اگر خانواده و کارکنان در مهدکودک با یکدیگر همکاری کنند تا با ایجاد یک محیط مثبت برای کودک، اضطراب او را کاهش دهند، او دیگر نیازی به درمان فردی ندارد.

این یعنی:

• اجازه ندهید کودک بفهمد که شما مضطرب هستید

• به او اطمینان دهید که وقتی آماده باشد، می‌تواند صحبت کند

• بر سرگرم کردن تمرکز کنید

• از هر تلاشی که کودک برای مشارکت و تعامل با دیگران می‌کند، مثل دادن و گرفتن اسباب‌بازی‌ها، تکان دادن سر و اشاره کردن ستایش کنید

• هنگامی که کودک صحبت می‌کند تعجب نکنید، بلکه مانند هر کودک دیگری واکنش گرم و دوستانه به او بدهید.

علاوه بر این تغییرات محیطی، کودکان بزرگتر ممکن است نیاز به حمایت فردی برای غلبه بر اضطراب خود داشته باشند.

درمان شناختی رفتاری

درمان شناختی رفتاری (CBT) به فرد کمک می‌کند بر نحوه فکر کردن درباره خود، جهان و دیگران تمرکز کند و اینکه چگونه درک او از این موارد بر افکار و احساساتش تأثیر می‌گذارد. CBT همچنین از طریق «مواجهه تدریجی»، ترس‌ها و پیش‌داوری‌ها را به چالش می‌کشد.

درمان رفتاری

درمان رفتاری بر کمک به مقابله با مشکلات فعلی تمرکز دارد و از یک رویکرد تدریجی و گام به گام برای غلبه بر ترس‌ها استفاده می‌کند.

تکنیک‌ها

چندین تکنیک مبتنی بر CBT و درمان رفتاری وجود دارد که برای درمان لالی انتخابی مفید هستند. این تکنیک‌ها می‌توانند به‌طور همزمان توسط افراد، اعضای خانواده و کارکنان مدرسه یا دانشگاه، احتمالاً تحت راهنمایی یک متخصص گفتاردرمانی یا روان‌شناس، استفاده شوند.

مواجهه تدریجی

در مواجهه تدریجی، ابتدا موقعیت‌هایی که کمترین اضطراب را ایجاد می‌کنند، مورد توجه قرار می‌گیرند. با تعیین اهداف واقعی و مواجهه مکرر، اضطراب مرتبط با این موقعیت‌ها به سطحی قابل کنترل کاهش می‌یابد.

کودکان بزرگتر و بزرگسالان تشویق می‌شوند که میزان اضطراب ناشی از موقعیت‌های مختلف، مانند پاسخ دادن به تلفن یا پرسیدن زمان از یک غریبه، را خودشان مشخص کنند.

محو شدن محرک 

در محو شدن محرک، فردی که لالی انتخابی دارد با کسی مانند والدین خود در محیطی که هیچ کس دیگر حضور ندارد، به راحتی ارتباط برقرار می‌کند.

به تدریج فرد دیگری به این موقعیت معرفی می‌شود و وقتی که او در مکالمه شرکت کرد، والدین از محیط خارج می‌شوند. فرد جدید می‌تواند به همین روش افراد بیشتری را وارد مکالمه کند.

شکل‌دهی

شکل‌دهی شامل استفاده از هر تکنیکی است که به فرد اجازه می‌دهد به تدریج پاسخی ارائه دهد که به رفتار مطلوب نزدیک‌تر باشد.

برای مثال، شروع با ارتباط غیرکلامی، به تدریج حرکت به سوی برقراری تماس چشمی، گفتن کلمات کوتاه و سپس جملات بلندتر و در نهایت مکالمه دوطرفه.

تقویت مثبت و منفی

تقویت مثبت و منفی این است که به همه شکل‌های ارتباطی به صورت مثبت و مطلوب واکنش نشان دهید و اجتناب و سکوت را بطور غیر‌مستقیم نفی کنید.

اگر کودک تحت فشار برای صحبت کردن قرار گیرد، او پس از گذشت لحظه، تسکین زیادی را تجربه خواهد کرد که این باور را تقویت می‌کند که صحبت کردن تجربه‌ای منفی است.

حساسیت زدایی

حساسیت زدایی تکنیکی است که شامل کاهش حساسیت فرد نسبت به شنیدن صدای دیگران از طریق اشتراک گذاری صدا یا ضبط ویدیویی است.

برای مثال، ایمیل یا پیامک می‌تواند به تبادل پیام صوتی و ویدیویی و سپس ارتباط مستقیم‌تر مانند مکالمات تلفنی یا اسکایپ تبدیل شود.

همچنین می‌توانید ویدیوی یا صدای بچه خود را در خانه ضبط کنید و او را تشویق کنید که صحبت‌های خود را تماشا کند یا به صحبت‌های خود گوش دهد.

دارو

دارو تنها برای کودکان بزرگتر، نوجوانان و بزرگسالانی که اضطراب آنها منجر به افسردگی و مشکلات دیگر شده است، مناسب است.

دارو هرگز نباید به عنوان جایگزینی برای تغییرات محیطی و رویکردهای رفتاری تجویز شود. اگرچه برخی از متخصصان سلامت استفاده از ترکیبی از دارو و درمان‌های رفتاری را در بزرگسالان مبتلا به لالی انتخابی توصیه می‌کنند.

با این حال، ممکن است از داروهای ضد افسردگی در کنار یک برنامه درمانی برای کاهش سطح اضطراب استفاده شوند، به ویژه اگر تلاش‌های قبلی برای مشارکت دادن فرد در درمان شکست خورده باشد.

توصیه‌هایی برای والدین

• برای تشویق فرزندتان به صحبت کردن، کودک را تحت فشار قرار ندهید و به او رشوه ندهید.

• به کودک خود اطلاع دهید که می‌فهمید از صحبت کردن می‌ترسد و گاهی صحبت کردن برایش دشوار است. به او بگویید که می‌تواند زمانی که احساس آمادگی کرد قدم‌های کوچکی بردارد و به او اطمینان دهید که صحبت کردن آسان‌تر خواهد شد.

• بچه خود را به‌طور عمومی برای صحبت کردن تحسین نکنید، زیرا این ممکن است باعث شرم او شود. منتظر بمانید تا تنها با او باشید و برای دستاوردش یک پاداش ویژه در نظر بگیرید.

• به بچه خود اطمینان دهید که ارتباط غیرکلامی، مانند لبخند زدن و دست تکان دادن، تا زمانی که احساس راحتی بیشتری در صحبت کردن پیدا کند، مناسب است.

• از مهمانی‌ها یا دید و بازدیدهای خانوادگی اجتناب نکنید، اما به تغییرات محیطی که برای راحتی بیشتر بچه شما ضروری است، توجه کنید.

• از دوستان و بستگان بخواهید به جای اینکه او را به صحبت کردن مجبور کنند٬ به بچه شما زمان دهند تا با سرعت خود گرم شود و بر فعالیت‌های سرگرم‌کننده تمرکز کنند.

• علاوه بر اطمینان کلامی، به او عشق، حمایت و صبر بدهید.