پیوند روده کوچک

پیوند روده کوچک عملی است برای جایگزینی روده کوچک معیوب یا کوتاه شده با روده سالم از یک فرد اهداکننده.

این یک عمل پیچیده و بسیار تخصصی است. که فقط در مراکز تخصصی انجام می‌شود. اگر در ایران زندگی می‌کنید بیمارستان پیوند اعضا ابوعلی سینا شیراز تنها مرکز تخصصی پیوند روده کوچک در ایران است.

اگر در مناطق دیگر دنیا زندگی می‌کنید از پزشک عمومی خود در مورد مراکز تخصصی پیوند روده کوچک اطلاعات بیشتری کسب کنید.

پیوند موفقیت آمیز روده کوچک می‌تواند به شما امکان دهد تا حد امکان زندگی عادی داشته باشید، اگرچه به طور نامحدود به دارو و چکاپ‌های منظم نیاز خواهید داشت.

چه زمانی به پیوند روده کوچک نیاز است؟

پیوند روده کوچک ممکن است برای افراد مبتلا به نارسایی روده در موارد زیر در نظر گرفته شود:

• افرادی که در آنها عوارض ناشی از تغذیه وریدی (TPN) ایجاد می‌شود

• افرادی که تغذیه وریدی (TPN) در آنها امکان پذیر نباشد

تغذیه وریدی(TPN) حالتی است که فرد به دلیل عدم توانایی روده در جذب مواد مغذی از غذایی که می‌خورد، تمام مواد مغذی مورد نیاز خود را از طریق یک لوله که به رگ وارد می‌شود٬ دریافت می‌کند.

نارسایی روده به این معنی است که روده فرد قادر به جذب مواد مغذی کافی از غذا نیست. این اغلب به دلیل سندرم روده کوتاه یا روده غیر فعال ایجاد می‌شود.

سندرم روده کوتاه

سندرم روده کوتاه وضعیتی است که در آن بخش زیادی از روده کوچک از بین رفته، برداشته شده یا آسیب دیده است.

می‌تواند ناشی از عوامل زیر باشد:

• پیچ خوردگی روده (ولولوس)

• نقص مادرزادی که در آن مقداری از روده نوزاد در خارج از بدن رشد می‌کند (گاستروشیزیس)

• هنگامی که بخشی از بافت روده می‌میرد (انتروکولیت نکروزان)

• جراحی برای برداشتن بخش بزرگی از روده برای درمان بیماری کرون یا سرطان روده

اکثر افراد مبتلا به سندرم روده کوتاه به مقداری تغذیه وریدی (TPN) نیاز دارند. در بسیاری از موارد می‌توان این را در خانه بدون ایجاد مشکل انجام داد.

با این حال، تغذیه وریدی (TPN) طولانی مدت گاهی اوقات می‌تواند منجر به عوارضی شود که می‌تواند زندگی را تهدید کند.

این مشکلات عبارتند از:

• تمام شدن وریدهای مناسب برای قرار دادن کاتتر

• عفونتی که در محل ورود کاتتر ایجاد می‌شود، که می‌تواند از طریق جریان خون پخش شود و منجر به سپسیس شود

• بیماری کبد

ارزیابی پیوند

اگر برای پیوند روده کوچک در نظر گرفته شده‌اید، برای ارزیابی پیوند ارجاع داده می‌شوید. برای اینکه بفهمند آیا پیوند بهترین درمان برای شماست، طی ۱ تا ۳ هفته آزمایشاتی انجام می‌شود.

با توجه به سلامت کلی شما، ممکن است لازم باشد تا زمانی که این آزمایشات انجام می‌شود در بیمارستان بمانید، یا ممکن است فقط برای یک سری معاینات سرپایی به بیمارستان بروید.

آزمایش‌هایی که ممکن است داشته باشید عبارتند از :

• آزمایش خون برای بررسی عملکرد کبد، الکترولیت‌ها، عملکرد کلیه و اینکه آیا عفونت جدی مانند اچ آی وی یا هپاتیت دارید.

• تعدادی اسکن، مانند اشعه ایکس قفسه سینه، سی تی اسکن شکم و اسکن سونوگرافی از کبد

• کولونوسکوپی، که در آن یک لوله بلند، نازک و منعطف با یک دوربین کوچک در داخل آن برای بررسی داخل روده‌ها٬ وارد مقعد شما می‌شود.

• تست‌های عملکرد ریه

در طول ارزیابی، شما این شانس را خواهید داشت که با اعضای تیم پیوند ملاقات کرده و سؤال بپرسید.

هماهنگ کننده پیوند با شما و خانواده شما در مورد آنچه اتفاق می‌افتد و همچنین خطرات مرتبط با پیوند روده کوچک صحبت می‌کند.

هنگامی که ارزیابی کامل شد، در مورد اینکه آیا پیوند روده کوچک بهترین گزینه برای شما است یا خیر، تصمیم‌گیری خواهد شد.

این عمل ممکن است برای شما نامناسب در نظر گرفته شود اگر:

• سرطانی دارید که به چندین ناحیه از بدن شما گسترش یافته است

• یک بیماری جدی با چشم انداز بسیار ضعیف دارید

• برای تنفس به حمایت تنفسی با ونتیلاتور نیاز دارید - دستگاهی که هوای غنی شده با اکسیژن را به داخل و خارج ریه‌های شما حرکت می دهد.

• بالای ۶۰ سال سن دارید

• به توصیه پزشک خود عمل نکرده‌اید (مثلاً برای ترک سیگار)، دارویی که برای شما تجویز شده مصرف نکرده‌اید، یا ویزیت‌های منظم و دوره‌ای بیمارستانی را از دست داده‌اید.

در انتظار پیوند روده کوچک

اگر برای پیوند روده کوچک مناسب هستید و نمی‌توانید از یکی از اعضای خانواده روده‌ی کوچک دریافت کنید، در لیست انتظار قرار می‌گیرید.

اگر در لیست انتظار هستید، به محض اینکه عضوی برای پیوند در دسترس قرار گرفت، مرکز پیوند باید در اسرع وقت با شما تماس بگیرد. بنابراین در صورت تغییر در اطلاعات تماس خود باید به پرسنل اطلاع دهید.

مدت زمان انتظار به این موارد بستگی دارد:

• گروه خونی شما

• در دسترس بودن اهداکننده

• تعداد بیماران دیگر در لیست و اینکه موارد آنها چقدر اورژانسی است

در حالی که منتظر هستید، دکتری که شما را به مرکز پیوند ارجاع داده است، از شما مراقبت می‌کند.

پزشک شما تیم پیوند را در مورد تغییرات شرایط شما به روز نگه می‌دارد. گاهی اوقات برای اطمینان از اینکه همچنان برای پیوند مناسب هستید، ارزیابی دیگری ضروری است.

انواع روش‌های پیوند

سه نوع اصلی روش پیوند وجود دارد:

• فقط پیوند روده کوچک -  این روش برای افرادی که دچار نارسایی روده هستند و بیماری کبد ندارند، توصیه می‌شود.

• پیوند ترکیبی کبد و روده کوچک - این روش برای افرادی که دچار نارسایی روده و همچنین بیماری پیشرفته کبد هستند، توصیه می‌شود.

• پیوند چندین اندام (احشاء داخلی) - اگرچه اغلب انجام نمی‌شود، اما ممکن است برای افرادی که دچار نارسایی چندین اندام هستند توصیه شود و شامل پیوند معده، پانکراس، اثنی عشر (اولین قسمت روده کوچک)، کبد و روده کوچک می‌شود.

گاهی اوقات انجام پیوند روده کوچک با استفاده از قسمتی از روده اهدایی توسط یک عضو زنده خانواده امکان پذیر است.

در این موارد، اهداکننده باید تحت عمل جراحی قرار گیرد. در این عمل قسمت اهدایی روده برداشته می‌شود و بخش‌های باقی‌مانده روده به هم متصل می‌شوند.

پیوند روده کوچک چگونه انجام می‌شود؟

پیوند روده کوچک تحت بیهوشی عمومی انجام می شود و حدود ۸ تا ۱۰ ساعت طول می‌کشد، اگرچه ممکن است بیشتر طول بکشد.

پس از برداشتن روده بیمار، رگ‌های خونی شما به رگ‌های خونی روده پیوندی متصل می‌شوند. سپس روده پیوندی به دستگاه گوارش شما یا آنچه از روده باقی مانده است متصل می‌شود.

جراح شما یک ایلئوستومی ایجاد می‌کند. ایلئوستومی وضعیتی است که بخشی از روده کوچک از طریق سوراخی که در شکم شما ایجاد می‌شود منحرف می‌شود. این سوراخ کوچک استوما نامیده می‌شود.

پس از عمل، ایلئوستومی به مواد زائد گوارشی اجازه می‌دهد تا از طریق استوما به کیسه خارجی از بدن شما خارج شود. همچنین به تیم پیوند اجازه می‌دهد تا سلامت روده پیوند شده شما را ارزیابی کند.

با توجه به سلامت شما و موفقیت عمل، ممکن است روده شما چند ماه پس از پیوند دوباره متصل شود و ایلئوستومی بسته شود، اما این همیشه امکان‌پذیر نیست.

بهبودی در بیمارستان

پس از پیوند روده کوچک، شما را به بخش مراقبت های ویژه (ICU) منتقل شده و به دقت تحت نظر قرار خواهید بود. این به این دلیل است که تیم پیوند بتواند بررسی کند که بدن شما عضو جدید را می‌پذیرد.

در حالی که در ICU هستید، لوله‌های مختلفی در رگ‌های شما وجود دارد تا دارو و مایعات را تامین کند و به تجهیزات مانیتورینگ متصل خواهید شد.

همچنین ممکن است بیوپسی‌های (نمونه برداری) روده منظم داشته باشید، که در آن نمونه‌های کوچکی از بافت برای آزمایش با استفاده از ایلئوستومی ایجاد شده توسط جراح، برداشته می‌شود. 

از طرف دیگر، ممکن است یک آندوسکوپی انجام دهید، که در آن یک لوله بلند و نازک با یک دوربین در انتهای آن به داخل استوما وارد می‌شود تا داخل روده شما را بررسی کند.

تیم پیوند می‌توانند از نتایج بیوپسی شما تشخیص دهند که آیا بدن شما روده اهدایی را رد می‌کند یا خیر. در صورت رد شدن، داروهای اضافی برای سرکوب سیستم ایمنی به شما داده می‌شود.

هنگامی که بهتر شدید، معمولاً به بخش تخصصی پیوند منتقل می‌شوید که در آنجا داروهای مسکن، داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی و تغذیه وریدی (TPN) به شما داده می‌شود.

با گذشت زمان، اکثر افراد می‌توانند از تغذیه وریدی به خوردن یک رژیم غذایی معمولی که از طریق دهان انجام می‌شود، روی بیاورند.

بهبودی در منزل

به طور متوسط، افرادی که پیوند روده کوچک انجام می‌دهند، پس از حدود ۴ تا ۶ هفته از بیمارستان مرخص می‌شوند.

اگر فاصله زیادی با بیمارستان دارید، ممکن است لازم باشد ۱ تا ۲ ماه پس از ترخیص در نزدیکی بیمارستان اقامت کنید تا در صورت بروز هرگونه مشکلی بتوانید سریعا تحت نظر و درمان باشید.

به شما داروهای سرکوب کننده ایمنی داده می‌شود تا از رد پیوند توسط بدن جلوگیری شود. شما باید تا آخر عمر از این داروها استفاده کنید.

برای چند هفته یا ماه اول پس از ترک بیمارستان، باید به طور منظم آزمایش خون و آندوسکوپی داشته باشید، اما این موارد با گذشت زمان کمتر انجام می‌شود. در نهایت، ممکن است تنها یک بار در سال به جراح خود مراجعه کنید و هر چند ماه یکبار آزمایش خون بدهید.

اگرچه بهبودی کامل از پیوند روده کوچک می‌تواند زمان زیادی طول بکشد و خطر عوارض بالقوه جدی وجود دارد، اما هدف از عمل این است که در نهایت به شما امکان دهد تا حد امکان زندگی عادی داشته باشید - از جمله کار کردن، لذت بردن از سرگرمی‌ها و زندگی مستقل.

خطرات پیوند روده کوچک

مانند همه انواع جراحی‌ها، انجام پیوند روده کوچک نیز با خطرات همراه است.

داروهای بهتر ضد رد پیوند، روش‌های جراحی پیشرفته‌تر و درک بیشتر سیستم ایمنی بدن، در سال‌های اخیر تعداد پیوندهای موفق روده را افزایش داده و میزان بقای بیماران را بهبود بخشیده است.

با این حال، عوارض بالقوه جدی هنوز هم ممکن است رخ دهد از جمله:

• مشکلات قلبی و تنفسی

• عفونت روده کوچک - مانند عفونت توسط سیتومگالوویروس (CMV)

• لخته شدن خون (ترومبوز)

• اختلال لنفوپرولیفراتیو پس از پیوند (PTLD) - وقتی که ویروس اپشتین بار گلبول‌های سفید را آلوده می‌کند، که در صورت عدم درمان سریع، می‌تواند منجر به رشد غیر طبیعی در سراسر بدن و نارسایی ارگان‌های متعدد شود.

• رد شدن عضو پیوندی

• مشکلات ناشی از مصرف طولانی مدت داروهای ضد رد پیوند - مانند افزایش خطر عفونت، مشکلات کلیوی و برخی از انواع سرطان

به دلیل این خطرات و به طور کلی سلامت ضعیف افرادی که برای پیوند روده کوچک در نظر گرفته می‌شوند، برخی از افراد در عرض چند سال پس از عمل فوت می‌کنند.

با این حال، اکثر بزرگسالان و کودکانی که این عمل را انجام می‌دهند حداقل ۵ سال دیگر زنده می‌مانند.

رد شدن پیوند

رد شدن عضو پیوندی یک واکنش طبیعی بدن است. هنگامی که یک عضو جدید پیوند زده می‌شود، سیستم ایمنی بدن شما آن را به عنوان یک تهدید در نظر می‌گیرد و آنتی بادی‌هایی تولید می‌کند که می‌تواند عملکرد صحیح اندام را متوقف کند.

داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی که سیستم ایمنی شما را ضعیف می‌کنند، در حین و بعد از پیوند شما تجویز می‌شوند و باید مادام العمر مصرف شوند تا خطر رد روده‌ی اهدایی توسط بدن کاهش یابد.

رد شدن علاوه بر اینکه مانع از عملکرد صحیح اندام اهدایی می‌شود، گاهی اوقات ممکن است به این معنی باشد که باکتری‌های موجود در روده کوچک می‌توانند وارد جریان خون شما شوند و باعث عفونت جدی و گسترده شوند.

برای کاهش این خطر، پس از جراحی توسط تیم پیوند تحت نظر دقیق قرار خواهید گرفت.

نوع نادر دیگری از رد پیوند وجود دارد که در آن سلول‌های ایمنی پیوند شده با اندام جدید با سلول‌های میزبان مبارزه می‌کنند.

این بیماری پیوند در مقابل میزبان (GvHD) نامیده می‌شود. GvHD می‌تواند در عرض چند هفته پس از پیوند یا به طور معمول چند ماه یا حتی چند سال بعد اتفاق بیفتد.